Kürtler Ne İstiyor?

Kürtler ne İstiyor çalışmasında, araştırmacı-yazarların, çalışmalarına, resmi ideolojinin bilgisini, olgusal doğru olarak kabul ederek başlamaları, bunun tartışmalı bir konu olduğunu bile dile getirmemeleri sağlıklı bir tutum değildir.

İsmail Beşikci

15.09.2016, Per | 13:40

Kürtler Ne İstiyor?
Makaleyi Paylaş

Mesut Yeğen, Uğraş Abdullah Tol, Mehmet Ali Çalışkan, Kürtler Ne İstiyor? Kürdistan’da Etnik Kimlik, Dindarlık ve Seçimler, İletişim Yayınları, 2016, İstanbul

Mesut Yeğen’in (d. 1964), Uğraş Ulaş Tol’un (d. 1974) Mehmet Ali Çalışkan’ın (d.1971) Kürtler ne İstiyor? araştırması ile ilgili olarak birkaç noktaya değinmek istiyorum.

Araştırmacı yazarlar, kitaplarında, Kürtler, Zazalar diye bir ayrım yapıyorlar. s.18’de daha sonraki bütün anlatımlarda, çizelgelerde, Kürdler-Zazalar diye bir ayrım var. Araştırmacı yazarlar, Kürtler-Zazalar ayrımını olgusal bir doğruluk olarak dile getiriyorlar. Bu ayrımın Kürd düşün hayatında, Türk siyasal hayatında tartışmalı bir konu olduğuna da değinmiyorlar. Zazaların Kürdlerden ayrı bir halk olduğunu, Zazaki’nin Kürdçe’den ayrı bir dil olduğunu tartışılmasına gerek duyulmayacak kadar doğru bir bilgi olarak kabul etmiş oluyorlar.

Zazalar’ın, Kürdlerden ayrı bir halk olduğu, Zazaki’nin, Kürdçe’den ayrı bir dil olduğu devletin bilgisidir, resmi ideolojinin bilgisidir. Bu bilgi,hiç güven verici, güven duyulacak bir bilgi değildir. Düşünelim ki, devlet, 25-30 yıl öncesine kadar, Kürd-Zaza ayrımı yapmadan, Kürdçe-Zazaki ayrımı yapmadan bütün Kürdleri inkar ediyordu, Kürdçe’yi inkar ediyordu. Herkesi Türk sayıyordu… Kürd mücadelesi, 1980’lerin sonlarından itibaren kitlesellik kazanmaya başlanınca, mücadeleyi zayıflatmak için böyle bir ayrıma vurgu yapma gereği duyulmuş.

Kürtler ne İstiyor çalışmasında, araştırmacı-yazarların, çalışmalarına, resmi ideolojinin bilgisini, olgusal doğru olarak kabul ederek başlamaları, bunun tartışmalı bir konu olduğunu bile dile getirmemeleri sağlıklı bir tutum değildir.

Bu konudaki güvenilir bilgiler, Malmisanij’in, Munzur Çem’in, Roşan Lezgin’in, Mehmet Sait Kaya’nın dile getirdiği bilgilerdir.

Sosyal antropolok Mehmet S. Kaya’nın Zaza Kürtler kitabı önemlidir. (Çev. Mehmet S.Kaya, Kenan Ataş, Mehmet Sabir Akgönül, Rupel, 2014, İstanbul)

Malmisanij’in Kırd, Kırmanc, Dımili veya Zaza Kürtleri, Deng yayınları, 1996, İstanbul) çalışması önemlidir.

Munzur Çem’in, Zazalar Kürttür başlıklı çalışması önemlidir. (www.zazaki.net 9 Tebax 2009)

Roşan Lezgin’in Toplumsal Kürt Gruplarından Zazalar, Köken, Coğrafya, Din, Dil, Edebiyat, Roşna, 2016, Diyarbakır) kitabı önemlidir.

Mehmet Bayrak’ın, Kürt (Zaza artı Kurmanc) Asimilasyonu başlıklı yazıları, konuşmaları önemlidir.

Yusuf Ziya Döger, Şeyh Said Hareketinden Sonrası Peçar Tenkil Hareketı/1927 çalışmasında (Nubihar, 2016, İstanbul) çalışmasında, zaman zaman Kürt, zaman zaman Zaza cözcüğünü kullanır ama hep Kürdlerden Kürd katliamlarından, soykırımlarından söz eder.

Yukarıda, konunun, Kürd düşün hayatında, Türk siyasal hayatında tartışmalı bir konu olduğuna değinilmişti. Yine yukarıda konu ile çok yakından ilgili altı Kürd uzmanın görüşlerine, kitaplarına vurgu yapılmıştı. Aslında şöyle söylemek daha doğrudur. Altı Kürd uzmanın görüşleri şu anlama gelmektedir: Kürdlerde Kürd-Zaza ayrımı söz konusu değildir. Kürd, Türkiye sınırları içerisinde kalan Kürdistan\'da sadece Kurmanc, yine Güney Kürdistan\'da da sadece Soran demek değildir. Kürd adı, Kurmanc, Soran, Goran ve Lur gruplarıyla birlikte Zaza grubunu, Kürdçe de bu grupların konuştuğu Kurmanci, Sorani, Gorani ve Luriyi kapsadığı gibi Zazaki\'yi de kapsamaktadır. Bunlar, Kürdçenin farklı kolları, dallarıdır.

Devlet, resmi ideoloji, Kürd hareketini zayıflatmak, Kürdlerde kimlik bunalımını yaratmak için böyle bir ayrıma başvurmuş, Kürdlerden de kimi şahıslar bu görüşten etkilenmiştir, sahiplenmiştir. Ama devletin, resmi ideolojinin bu görüşlerine sahip çıkanların, konunun uzmanı oldukları söylenemez… Buna paralel olarak konu, Türk düşün hayatında tartışılır olmuştur. Devlet, resmi görüş taraftarları, bu görüşlere sahip çıkmaya çalışmaktadır.

Zazalar’ı, Kürdlerden ayrı kabul eden, Zazaki’yi Kürdçe’de ayrı bir dil kabul eden Kürdler beni çok eleştiriyorlar, ‘Beşikci Nereye’ gibi yazılar yazıyorlar. Bu eleştirirlerin hiçbir sakıncası yoktur. Ama, Beşikci, Zazalar, Zazaki söz konusu olduğu zaman, güveniler bilgiler olarak hep Malmisanij’in, Munzur Çem’in, Mehmet S.Kaya’nın, Roşan Kezgin’in, Mehmet Bayrak’ın, Yusuf Ziya Döger’ın çalışmalarına atıf yapmaktadır. Buna rağmen bu çevreler yine Beşikci’yi eleştirmektedir. Konunun bu uzmanlarının çalışmalarını da görmezlikten, bilmezlikten gelmektedir.

Alevilik-Müslümanlık

Araştırmacı-yazarlar Alevileri Müslüman kabul ediyorlar. (s. 19) Etnik kimlik, dindarlıkla ilgili anlatımlarda, bu konularla ilgili çizelgelerde, böyle bir kabul var. Bu da resmi ideolojinin bir bilgisidir. Aynı zamanda tartışmalı bir konudur Araştırmacı-yazarlar, bunun da tartışmalı bir konu olduğuna değinmiyorlar, tartışılmayacak kadar doğru bir bilgi olduğunu, olgusal doğru bir bilgi olduğundan hareket ediyorlar.

Alevilik, İslam dışı bir inanç, İslam dışı bir dindir. Gerek Osmanlı İmparatorluğu döneminde, gerek Cumhuriyet döneminde, yönetimler, Alevileri Müslümanlaştırmak için, Alevileri Sünni Müslüman yapmak için çok büyük çaba harcamışlardır. Sünni Müslümanlığa asimile olan Aleviler de şüphesiz vardır ama Aleviler daha çok her iki dönemde de, Şii Müslümanlığın bazı ritüellerine eğilim göstermişlerdir. Ali, Hasan-Hüseyin, Kerbela, Oniki İmam, Ehlibeyt gibi kavramlar Şii Müslümanlığın kavramlardır.

Kerbela, Araplardaki bir iktidar kavgasıdır. Arap ülkesinde, Kerbela’da yaşanmıştır. Bu kavganın Kürdlerle bir ilişkisi yoktur. Ama, örneğin, Dersim’de Aleviler, …en azından Alevilerin önemli bir kısmı, 1937-1938 de soykırımla yok edilen atalarından çok, hala, Hüseyin için yanıp tutuşmaktadır. Kerbela, 1340-1350 yıl önce yaşanmış. Dersim’deki Kürd soykırımı ise, 70-75 yıl önce…

Alevilik nedir? Bugün, Alevilerde yaşayan, Ali, Hasan-Hüseyin, Kerbela, On iki İmam, gibi ritüelleri çıkarın, Geriye ne kalır? Geriye kalan Aleviliktir. Dağlara, nehirlere, ağaçlara, dağlarda yaşayan canlılara saygı, insanı, doğayı, yaşamın merkezine koyma, mazlumdan yana olma Aleviliğin çok önemli özelliğidir. Doğayı, insanı tanrı olarak kabul etme, yine önemli bir özelliktir. Munzur Baba’dan, Düzgün Baba’dan, Silbüs’den, , Hüseyin Gazi’den, yardım isteme, dağlara, çaylara, ağaçlara dua etme, bir bakıma Aleviliğin çok tanrılı bir din olduğunu gösterir. Kanımca, Alevilikdeki demokratik tutum bununla ilgilidir. Alevilikte, Osmanlı dönemindeki Cem ibadetinde gizlilik de bununla ilgilidir. Çünkü, dağlardan, doğadan yardım isteme Allaha şirk koşmak anlamına gelmektedir. Cezası idamdır.

Dersim Aleviliği’ne Raya Heqiye denmektedir. Ali, Kerbela, Hasan-Hüseyin, Oniki İmam, Ehlibeyt gibi figürler, Yaresan (Ehl-i haq) gibi inançları da etkilemiştir. İslam’dan önceki inançlar, İslam’ın baskısı karşısında, yaşamak için, İslam’ın bazı figürlerini benimser gözükmek durumunda kalmıştır. Emevi ve Abbasi halifelerinden, daha sonra da bütün halifelerden, sultanlardan, şahlardan, padişahlardan zulüm gören Aleviler, her zaman mazlumdan yana tavır almışlardır. Peygamber Muhammded’in torunlarının, büyük zulüm gördüğü açıktır. Ama, Alevilerde yaşanan durumun, “zulüm görenlerden yana tavır alma”nın ötesinde, Ali, Kerbela, Hüseyin Oniki İmam gibi fügürlerle bütünleşme olduğu görülmektedir.

Tek kadınla evlenme, içki… Aleviliğin önemli özelliklerindendir. Alevi düşüncesinde, öbür dünya, cennet-cehennem de yoktur. İnsanların cenneti de cehennemi de bu dünyadadır.

Aleviliği İslam dışı gösterme, bazı Alevilerde tepkilere neden olmaktadır. Dersim’de, bazı Alevilerde bunu izlemek mümkündür. Beşikci bu yönden de eleştiri almaktadır. Bu eleştirilerin de bir sakıncası yoktur, ama bu eleştiriler, yazılanlara bir cevap olmamaktadır, hatta yazılanlar görmezlikten gelinerek genel bir tepkiyi, öfkeyi içermektedir. Dersim’de, bazı aleviler, Kürdlük-Zazalık gündeme geldiği zaman, “biz Kürd değiliz, Horasan’dan geldik” diyerek Kürdlüklerinden de kurtulmaya çalışmaktadır.

Halbuki, Osmanlı’da, Kanuni Sultan Süleyman’ın Şeyhülislamlarından Ebussuud Efendi’nin ve İbn-i Kemal’ fetvalarında, Yavuz Sultan Selim’in Şeyhülislamı Müfti El Hamza’nın fetvalarında yazılanlar, Alevilerin Müslüman olmadığını zaten göstermektedir. Horasan konusundaysa Mehmet Bayrak çok aydınlatıcı yazılar, kitaplar yazmıştır, konuşmalar yapmaktadır. Bu konularla ilgili olarak Munzur Çem’in ve Roşan Lezgin’in yazıları ve kitapları da önemlidir.

Ezber Bozan Bulgular

Araştırmacı yazarlar, Mesut Yeğen’in, Uğraş Ulaş Tol’un, Mehmet Ali Çalışkan’ın bulgularında, ezber bozucu bazı sonuçlara da rastlanmaktadır. “Kürdlerin yarısı Batı’da yaşıyor” şeklinde bir ezber vardır. Araştırma, Kürdlerin üçte ikisinin Kürdistan’da, üçte birinin Batı’da yaşadığını ortaya koymuştur. (s.34)

Kürdlerle Türkler arasındaki evliliklerin, çok yüksek olduğuna dair bir ezber de vardır. Araştırmacılar, Hacettepe üniversitesi, Nüfus Etütleri Enstitüsü tarafından yapılan her beş yılda bir yapılan Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmaları’ndan da ve KONDA 2010 Araştırması’ndn da yararlanarak, bu evliklerin sanıldığı kadar çok olmadığını söylemektedirler. Buna ilişkin rakamlar da vermektedirler… (s.36)

Kürdlerin, federasyon ve bağımsızlık istemediğine dair bir ezber de söz konusudur. Araştırmanın bulguları bu ezberi de doğrulamamaktadır Örneğin, federal yönetim isteyenlerin oranı % 50’lere varmaktadır. (s.23,s.121-138)

Aşiretlerin, Kürdlerin sosyal ve siyasal hayatının biçimlenmesinde etkili olmadıkları da araştırmanın önemli bulgularındandır. (s.19)

Araştırmada, Kürdistan’da Seçimler bölümünde, 1970’lerden sonra, Refah Partisi’ndeki gelişmeler değerlendirilmektedir. (s.49-58) Bu süreçte, ABD’nin, Sovyetler Birliği’ni çevreleyen Yeşil Kuşak Oluşturma anlayışına dikkat çekilmelidir. Bunun yanında, Kürdlerdeki milliyetçi gelişmeyi engellemek için dinsel duyguları geliştirme projesini de göz ardı etmemek gerekir.

13617 kişi tarafından görüldü.
Son Güncellenme:14:24:36

İsmail Beşikci

Yazarın Önceki Yazıları

Newroz 2024 Akre Üç Kitap Hazro Beyleri Simurglar Mehmet Bayrak’ın Kürt Kimliği Mücadelesi Şeyh Said Direnişi İle İlgili İki Kitap Diyarbakır Kitap Fuarı 2023 Ermeni ve Rum Mallarının Türkleştirilmesi Ehmedê Xanî’nin Hatırası Üzerine Abdurrahman Önen-Erdnîgarîya Kurdistanê Kürtler ve Güller Cilt 3 ‘49’lar’, ‘55’ler’, ‘23’ler’ … 'Yaşamın Kıyısında' Behdinan, Barzan, Milli Lider Suyu Arayan Halklar Aşiretten Ulusallığa Doğru Kürtler(II) Suyu Arayan Halklar Aşiretten Ulusallığa Doğru Kürtler Yüzüncü Yılında Lozan Antlaşması Son Kız ‘Deniz’in Ütopyası’ Üzerine Rudaw TV Stockholm Kürd Sürgün Müzesi Üzerine Düşünceler Lozan Konferansı, Kürdler ve Kürdistan II Lozan Konferansı, Kürdler ve Kürdistan Diaspora Kürdleri Mele Mıstefa Barzani Ulusal Müzesi Rovîyê Xasûk Barzani ve Kürt Ulusal Özgürlük Hareketi III Kendi Kendini Yönetme Hakkı ‘Ayrılıkçı Yazılar’ Peywend Yayınları Duhok Üniversitesi’nin 30. Yılı Ahamenişlerden İran İslam Cumhuriyeti’ne II Kürtçülük Ahamenişlerden İran İslam Cumhuriyeti’ne Kürd Aydınları II Bedirhan Epözdemir’in Anıları Seyidlik-Şeriflik Kürdizade Ahmed Ramiz Medreseler-Üniversiteler Medya Kitabevi Birleşmiş Milletler ve Kürdler Mülteci Yaşamlar Öncü Bir Kürt Aydını 59 Yıl Sonra Şemdinli Kemalizm Ve Kürd Ulusal Sorunu III Ortadoğu Bir Ailenin Son 200 Yıllık Tarihi Tarih Okumaları, Kürdlerin Hikayesi Hewler’de, Soran’da ve Cambridge Koleji’nde Konferans Theodor Herzl Bize Ne Anlatıyor? Aforizmalar Son Yolcu Irkçılık Hakkında … Aydınlar Hakkında… Latife Fegan’ın Anıları Adil Yargılama/Yargılanma Mümkün mü? Kürd Aydınları İlim-Bilim Kürdçe Derslerinin Önemi Yaş 83…* Mezopotamya Uygarlığında Hakkari Kemalizm Ve Kürd Ulusal Sorunu - II Bediüzzaman’ın Hançeri Doğu-Güneydoğu Dernekleri Platformu* Destar Kitap-Kafe Kürdistan’ın Güney'ine Seyahat Kürd Tarihinin Yazılı Ana Kaynakları Bingöl-Van Gezi İzlenimleri Göbekli Tepe Hakkında… Güvenlik Munzur Çem’in Anıları Derve Cendere II Saatin İçindeki Sır Mehmet Öncü Kitapları Zarema, Yahudi Devleti Juli’nin Sesi ‘Ateşte Doğanlar’ Kadri Hoca… Kürt Hâkim Alevilik Üzerine II ‘Aleviler ve Sosyalistler’ Kitabı Üzerine Uygur Türkleri Başkanlık Seçimleri, ABD Üniversite Raporu OFra Bengio’nun Kürd Liderlere Eleştirisi Dr. Said Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde Maaş Sorunu… Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde PKK-Haşdi Şabi İşbirliği Ama Onlar Kardeştiler… Mustafa Suphi ‘Kürdistan Ortadoğu’nun Polonya’sıdır’ İSkan Tolun II Kürt Dil Hareketi (Harekata Zımanê Kurdî) II ‘Doğumun Ölümü’ Kürt Dil Hareketi (Hereketa Zimanê Kurdî) Kürdistan Bayrağı’nın ve KDP Binasının Yakılması Üzerine… Ermeniler, Kürdler, Azeriler Devrimci Doğu Kültür Ocakları Eylül 2020 Kürdler-Kürdistan Bir AİHM Başkanı Halepçe arşivlerinin yakılması ve KDP’ye saldırı Devran İskan Tolun Woodrow Wilson Harf Devrimi’nin Kürdler İçin Anlamı Mehmet Elbistan Kürtler, Şehir Şehirlileşme ‘Kürt Çalışmaları…’ Zini Gediği Katliamı Kürd Tarihini Kürdlerin Yazması… ‘Kürtlerin Kürt Olmama Hakkı’ II ’Kürtlerin Kürt Olmama Hakkı’ Değinmeler-2 Irkçılık Üzerine Seyid Ahmed Cebari Şengal, Afrin Mustafa Selîmî Kemalizm ve Kürd Ulusal Sorunu Orhan Kotan’ın Şiiri Leylan - II Kürt Meselesiyle İlgili Bir Projen Var mı? Leylan Xwebûn Orta Karadeniz’de Etnisite İlişkileri Alevilik Üzerine… Güvenli Bölge Duvarımızı Yapamadık… Doktor Said Alevilik ve Tarihi Bitlis ve Ahalisi 1916 Kürd Tehciri Bir Diplomatın Anıları Xızır Nasıl Ali Oldu? Kürd Tarihi Üzerine Gözlemler Adıyla Çağırmak Kürdistan’ın Güneyinde Soykırım Kürdlerin Tarihi Milliyetçilik Üzerine Hong Kong, Kürdistan ‘Kürtlerle Türkler’ Ortadoğu’da Devletlerin Kurulması Abdurrahman Qassemlu’nun Katledilmesinin 30. Yıldönümü Üniversitenin Bilim Anlayışında Temel Sorunlar Cumhuriyet, 19 Mayıs 2019 'Özgürlük İçin Sanat' Helsinki’de Sosyal Forum Teknoloji, Bilim, Eğitim Milletler Cemiyeti Döneminde Kürdler/Kürdistan Hewler - Duhok - Zaho Bir Tartışma Üzerine… Dönemin Romanları Eleştirilerin İzinde Rêya Heqîyê (Alevilik) ABD Ziyareti - IV ABD Ziyareti - III ABD Ziyareti - II ABD Ziyareti - I Berlin’de Dersim 37-38 Paneli Başur’da Siyaset Duhok-Hewlêr Gezisi Kürdçe Yasaklarının İşlevi ‘Aleviliğin Doğuşu’ II ‘Kimliksiz Çığlıklar’ Türkiye’de Adalet Arayışları 'Aleviliğin Doğuşu' Kürdlere Soykırım… Moskova’da Kürd Konferansı Cevat Geray’a Sevgi… Bilim Ahlakı Mahallenin Arkadaşları Selahattin Demirtaş’ın Şarkısı Canip Yıldırım Kütüphanesi Devşirmeler ve Devletsizler Dağ Kavmi - II Adaylar… Dağ Kavmi -I Geleceğini Belirleme Hakkı ve Kürdler Farhad Daftary, Şiilik Alevilik Şiizm ‘Türklük Sözleşmesi’ Timure Halil Hakkında … Düşmanlarını Sevindiren Bir Halk… Celal Talabani... Kürdler Zoru Başardı… Bağımsızlık... Güvenlik... Domino Etkisi Referandum-Bağımsızlık Tartışmaları Danimarka Seyahati Sekesûr’da Kürd-Alevi Soykırımı İnsanlık Araştırmaları Merkezi Fahriye Adsay’ın Eleştirileri Üzerine… Bir Kürd... İki Kürd... Üç Kürd Yezda... Ermeniler, Kürdler… Yeni Bir KDP Kurma Çalışmaları Hasta Adam Avustralya Gezisi Hayatımdan Kesitler Birey Toplum İlişkileri Peşmergelik Yüce Bir Değerdir Kaderine Küsmek Kürd Halkının, Kürdistan’ın Başı Sağolsun… Kürdistan’ın Hayırlı Evladı Doktor Said Suriyeli Mülteciler Parlamento Milli Düşünce Sempozyumu Desmond Fernandes Kürtlerin Bulunduğu Ülkeler Bölünemez!... Eşkiya 28 Devlet Bağımsız Kürdistan’ı Tanımayacak... Devlet, İslam, Kürdler ve Darbe Pencinarîler II Pencinarîler I Azim... 'Afrika Edebiyatı' Üzerine… Yaresan (Ehl-i Hak) Rêya Heqîyê, Ezdan Zağros’un Ötesine… Süleymaniye Merkez Güvenlik Karargahı 'Peçar Tenkil Harekatı/1927' Üzerine Birkaç Söz İttifaklar Mahmut Yeşil’e Sevgi… Tunceli Kanunu, Getirdiği Esaslar ve Devletin Asimilasyon Planları Yakındoğu’nun İmhası ve Pontus Sorunu Keşiş’in Torunları Dersimli Ermeniler Anlıyorum Ama Konuşamıyorum 1128 Akademisyen Yaşar Kaya Alevilik... Elveda Güzel Vatanım Alevilerin Kitabı Uluslararası Barışı Kurma Çabaları, Kürdler/Kürdistan III Uluslararası Barışı Kurma Çabaları, Kürdler/Kürdistan II Uluslararası Barışı Kurma Çabaları, Kürdler/Kürdistan (I) Komkurd-An Nelson Mandela - Aziz Sancar Barış, Yüzleşme, Müzakere İBV Hewler Temsilciliği 558. Oturma Şengal’i Ziyaret Şengal TBMM Kürdlerde/Kürdistan’da Ana Sorun Özyönetim Üzerine... Norveç Seyahati Alaine Tuoraine’e Eleştiri Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde Yönetim Zaafları Güneşin Krallığı Keyakisar Barzani bir dönem daha görevde kalmalıdır Temel şart Kürdistan Ordusu! Girê Spî'nin Kurtarılması... Üniversitenin Ana Sorunu Mardin: Hüzünlü Kent Alevilik-Müslümanlık Osmanlılar ve Acemler Arasında Kürdler İslam’ın barış, huzur, adalet ve eşitlik anlayışı Kerbela’da son buldu Kürd Kültürü Neden Yağmalanıyor? Kürd Êzidîlerin Azizesi 'Begê' İki Olay Üzerine Düşünceler Barış ve Çözüm Süreci - III Eleştiriler Ev Jin û Mêrê bi Maskê Barış ve Çözüm Süreci - II Murat Bozlak’a sevgiler... Barış ve Çözüm Süreci… Rejim, İslamileşme, Kürdler/Kürdistan Alman Şarkiyatçı Dr. Friç Soykırımlar ve Devletsiz Halklar IŞİD’in Zuhuru Şeyh Ahmet, IŞİD Saldırıları ve Osman Baliç'in Katili Ulusların Kendi Geleceklerini Tayin Hakkı ve Kürdler/Kürdistan Bitlis Anıları, 1960’lı Yıllarda Bitlis’de Yaşam Uluslararası Bitlis Sempozyumu Barzaniler Değinmeler İfade Özgürlüğü ve ABD Türk Siyasal Kültürü Üzerine… Birleşik Krallık, Fransa, Kürdler/Kürdistan Anti-Kürd Uluslar arası Nizam Kürd/Kürdistan incelemelerinde temel soru... Ulus İnşa Sürecinde Dilin Rolü Mustafa Barzani'yi sevgiyle anıyoruz Düşün Hayatında ve Edebiyatta Kurumlaşmalar Yakındoğu’nun İmhası,1915 Ermeni Soykırımı ve Hrant Dink’in Katledilmesi Resmi İdeolojinin Temel Özelliği Roboski – Goyiler Türk-İslam Sentezi ve Kürd Sorunu Kürdistan sorunu her şeyden önce duruş sorunudur Barış
x